EĞİL GEZİ KARELERİ / Mehmet Ali Abakay

Eğilli Araştırmacı Yazar Sayın Nusret Aydın ile restorasyonu için çaba harcadığımız iki kümbetin son hali.
Uyarımızla mezarlıktan sonra gelen kümbetin Medresenin ders verilen bölümü ve aynı zaman mescidi olduğu göz önünde bulundurulmuştu.
Birinci kümbet, dört yönlü açıklığa ikinci kümbet açıklığı altı yöne sahip.
Diyarbakır’ın Eğil İlçesinde bulunan tarihi Kümbetler, aslına uygun olarak restore edildi. Eğil Belediyesi’nce hazırlanan, Kasım Bey Kümbetleri Rölöve Restitüsyon ve Restorasyon Projesi ile 16. Yüzyılda yapılan Kümbetler, aslına uygun olarak restore edilip turizme kazandırıldı.
İlçeye bağlı olan Kalkan Mahallesi’nin yüz metre doğusunda, Eğil – Diyarbakır karayolu üzerinde ufak bir tepenin üstünde bulunan iki kümbete, yöre halkı tarafından “Kasım Bey Kümbeti” deniliyor.
Adı geçen kümbetlerden altıgen olanının, Osmanlı dönemi Eğil Beylerinden Kasım Bin Şah Mehmet Bey’e ait olduğu kesin ise de, sekizgen olanın sahibi tam olarak belli olmayıp kimi kaynaklarda Eğil Beylerinden Cafer Bey Bin Kasım Bey’e, kimi kaynaklarda ise Murat Bey Bin İsa Bey’e ait olduğu belirtilmektedir.
Kasım Bey’in 16. yüzyılda, Kanuni Sultan Süleyman ve Yavuz Sultan Selim dönemlerinde yaşadığı, Diyarbakır Eğil’de hükümran olduğu ve Akkoyunlu Devleti ile dostluk bağı kurduğu rivayet ediliyor. Yine tarih bilgilerine göre, Şah İsmail Diyarbakır’a saldırdığında Kasım Bey Şah’a itaat etmeyerek, İran serdarı olan Han Muhammed’in saldırılarına uğradı.
Hükümdarlık merkezi olan Eğil’in düşmesi üzerine, Yavuz Sultan Selim’e iltica ettiği, Sultan kendisine yardım ederek, ünlü Çaldıran Savaşı’ndan sonra Eğil’i tekrar ona bıraktığı, bunun üzerine Kasım Bey’in, Osmanlı Devleti’ne bağlılığını ve sadakatini hep koruduğu ve vefat ettiğinde de Eğil’e bağlı Şerbetin (Kalkan) Mahallesi’nde toprağa verildiği bilinmektedir.