Zihinsel Yetersizliğin (ZY) geçmişten günümüze pek çok tanımı yapılmıştır. Ülkemizde Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde ZY olan birey; zihinsel işlevler bakımından ortalamanın iki standart sapma altında farklılık gösteren, buna bağlı olarak kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sınırlılıkları olan, bu özellikleri 18 yaşından önceki gelişim döneminde ortaya çıkan ve özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine ihtiyaç duyan birey şeklinde ifade edilmektedir. 1970-1980’li yılara kadar Zihinsel Engellilik terimi resmi bir ifade olarak kullanılmasına karşın günümüzde birçok eğitimci zihinsel yetersizlik (mental handicaped) terimini kullanmayı tercih etmektedir (Sucuoğlu, 2013).
ZY bireylerin gelişimleri, toplumun geneliyle benzer kişilik yapısına sahip olmakla beraber normal gelişim gösteren bireylerin gelişiminden bazı farklılıklar göstermektedir. ZY gösteren bireylerin, karşılaştıkları olumlu veya olumsuz yaşantılar, zihinsel ve diğer gelişim alanlarındaki farklılıkları onlara bazı özellikler yüklemektedir. Düşük başarı beklentisi, başarısızlık korkusu, pekiştirilme ihtiyacı, dışa yönelme veya aşırı bağımlılık, sosyal becerilerde yetersizlik, var olan becerileri kullanmada veya farklı ortamlara genellemede yaşanan zorluklar bu özelliklere örnek olarak verilebilir.
Ülkemizde çocuğun zeka puanı hafif gerilik için 50/55 – 80 arası, orta gerilik için 20/25 – 45/50 arası ve ağır gerilik için de 25/20’den aşağı olmalıdır (Sarı, 2014: 22).
ZY olan çocuklar kendi içlerinde farklılıklar göstermektedirler. ZY’nin tanımı göz önünde bulundurulduğunda bu farklılıkları yansıtmadığı görülmektedir; bu nedenle çocukları ortak özelliklerine göre sınıflandırmaya gereksinim duyulmaktadır. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğine bakıldığında zihinsel yetersizlik, ortak özellikleri göz önünde bulundurularak aşağıda belirtildiği şekilde hafif-orta-ağır ve çok ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey olarak sınıflandırılmıştır:
Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde hafif düzeydeki yetersizliği nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine sınırlı düzeyde ihtiyaç duyan bireylerdir.
Orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine yoğun şekilde ihtiyaç duyan bireylerdir.
Ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki eksikleri nedeniyle öz bakım becerilerinin öğretimi de dâhil olmak üzere yaşam boyu süren, yaşamın her alanında tutarlı ve yoğun özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireylerdir.
Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler: Bireyin zihinsel yetersizliği yanında başka yetersizlikleri bulunması nedeniyle öz bakım, günlük yaşam ve temel akademik becerileri kazanamaması nedeniyle yaşam boyu bakım ve gözetime ihtiyacı olan bireylerdir.
Yazının devamı için:
boyraz_engin@hotmail.com
